RAM olarak bildiğimiz ancak evrensel adı Random Access Memory olarak tanımlanan ve Türkçe karşılığı rastgele erişimli bellek, bir bilgisayarın kısa süreli belleğidir. Programlarınızın, dosyalarınızın veya izlediğiniz video dahil olmak üzere hiçbiri RAM olmadan çalışmaz. Ancak RAM tam olarak nedir? İşte bu yazımızda bilgisayar terimlerinden ve önemli parçalardan birisi olan RAM nedir onu açıklayacağız.
RAM nedir?
RAM bilgisayarın bilgi işlemesi için en temel öğelerinden biridir. Bilgisayarınızın şu andaki veya birkaç dakika sonra erişmesi gereken verilere çok hızlı ve geçici süre içerisinde erişmesini sağlayan depolama alanıdır. RAM, bilgisayarınızın kısa süreli belleğidir. Ancak bir sabit disk veya SSD olarak adlandırılan depolama birimleri verilerin kalıcı olarak depolandığı uzun süreli belleklerdir.
İster Windows, MacOS veya Linux işletim sistemli masaüstü bilgisayar olsun, isterse tablet, akıllı telefon veya akıllı TV olsun işlem yapan her cihazda RAM bulunur. Aslına bakılırsa akıllı TV’lerden akıllı telefonlara her cihaz bir bilgisayardır. Bu nedenle bilgisayar günümüzde çok geniş bir kavramdır. Ayrıca tüm bilgisayarlarda uzun vadeli ve kalıcı erişim için bilgi depolamanın yolları vardır. Ancak bilgisayardaki anlık verilerin işlenmesi RAM'de gerçekleşir. Tabii ki her bilgisayarın kalıcı erişim belleği aynı türde olmak zorunda değildir.
RAM ona güç veren şey ortadan kalktığında ortadan kaybolan geçici depolamadır. Çok hızlı işlem yapar. Örneğin bu makaleyi okuduğunuz web tarayıcısı dahi RAM’inizde işlem yapılmasına sebep olur. Bir benzetme yaparsak RAM hakkında düşünmenize yardımcı olabiliriz. Çalışma alanınızda her şeyin elinizin altında olmasını istediğiniz ve herhangi bir şeye erişmenizin zor olmasını istemediğiniz yeri RAM olarak adlandırabiliriz. Eğer daha sonra üzerinde çalışmak için herhangi bir şeyi saklamak istiyorsanız bunu bir masa çekmecesine koyarsınız. İşte bunu da sabit depolama birimine benzetebiliriz.
RAM tam olarak ne yapar?
RAM nedir sorusunu yanıtlarken, değinmemiz gereken bir başka soru. Bu parça, bir sabit diskten önemli ölçüde daha hızlıdır. Hızından dolayı RAM, bilgileri anında işlemek için kullanılır. Örneğin bir tablo üzerinde çalışmak istediğinizi varsayalım. Excel'i başlattığınızda bilgisayarınız uygulamayı RAM'e yükler. Sabit diskinizde bulunan mevcut bir tabloyu yüklerseniz işletim sistemi bu bilgileri RAM'e kopyalar. Ardından Excel ile çalışabilirsiniz. Çoğu durumda bilgisayar çok hızlı yanıt verir. Çünkü RAM hızlıdır. Tablo ile işiniz bittiğinde Excel'e onu kaydetmesini söylerseniz bu sabit bir diske kaydettiğiniz anlamına gelir.
RAM'in kullanımlarından biri de önceden erişilen bilgilerin çok daha hızlı erişilebilir olmasına yardımcı olmaktır. Bilgisayarınızı ilk açtığınızda bir uygulamayı açtığınızda açılması biraz zaman alacaktır. Ancak, bir programı kapatıp yeniden başlatırsanız neredeyse anında açılır. Bunun nedeni uygulamanın sabit disk yerine daha hızlı olan RAM'den yüklenmesidir. Bu bir nevi önbelleme yapılarak yükleme sürelerini kısaltma işlemidir. Kısaca RAM işlem kaynaklarına hızlı erişim gerektiğinde de kullanılır.
Ne kadar RAM'e ihtiyacım var?
RAM nedir sorusunu cevapladığımıza göre, lazım olan miktardan da bahsedelim. Bir aygıtın RAM'i ne kadar fazlaysa, o kadar hızlı çalışır. Cihazınız eskiyse donanımı yükseltmeniz gerekebilir. Açık olan her uygulama RAM tüketir. RAM'in depolamadan farklı olduğuna dikkat etmeniz gerekir. PC'nizi kapatırsanız bilgiler kaybolur. Ancak depolamada yani SSD veya HDD’deki veriler kaydedilir. Ne kadar RAM'e ihtiyacım var sorusuna gelecek olursak yaptığınız işin türüne, aynı anda kaç şey yaptığınıza ve sistemden ne kadar performans beklediğinize bağlı olduğunu söyleyebiliriz. Hepimiz gündelik hayatta kullandığımız cihazlarımızın anında yanıt vermesini isteriz.
Genelde sabit disk alanınızdan çok daha az RAM'e ihtiyacınız vardır. RAM’lerin sabit diskinizden daha az olmasından bu durumu anlayabilirsiniz. Yine verdiğimiz masa örneğini düşünün. Masanızın üstünde ne kadar çok yeriniz olursa etrafa o kadar çok kâğıt yayabilirsiniz. Ancak çekmece alanınızın masanızın alanınızdan fazla olması durumu çok muhtemeldir. Buradaki çekmece depolama alanı oluyor tabii ki. 25 yıl önce Pentium CPU'lar ortaya çıktığında nadiren 8MB'den fazla RAM'e ihtiyaç duyuyordunuz çünkü işlemcilerin gücü oldukça artmıştı.
Bu da ilk Windows sürümlerinden olan Windows 95 ve popüler Doom oyununu çalıştırmak için fazlasıyla yeterliydi. Bugün geldiğimiz noktada 10-20 açık sekmeye sahip bir web tarayıcısı kolayca 2 GB civarı RAM tüketebiliyor. Günümüzde satılan en ucuz bilgisayarlar 4 GB belleğe sahipken orta düzey makineler 8 GB veya onun bir tık üstü 16 GB RAM’e sahip. 8 ve 16 GB RAM 2021 yılı itibariyle standart haline gelmeye başladı bile.
RAM’e ne kadar ve ne için ihtiyacımız var? Kişisel bilgisayar donanımları için geçerli olan önerilerimiz şunlardır:
- 4 GB RAM: Yalnızca web'de geziniyorsanız, temel Office uygulamalarıyla çalışıyorsanız ve belki de kişisel fotoğraf düzenlemeleriyle uğraşıyorsanız 4 GB bellek sizin için sorun olmaz.
- 8 GB RAM: Ağır çok görevliler veya hafif oyun gereksinimi için 8 GB RAM'e sahip bir bilgisayar seçilmelidir.
- 16+ GB RAM: Yüksek performans oyun oynama, video düzenleme ve programlama gibi bazı görevler doğası gereği yoğun işlem gerektirir. Hiçbir zaman yavaşlama yaşamak istemeyen kullanıcılar 16+ GB RAM'e ihtiyaç duyacaklar. Bu dediklerimiz 2021 yılı itibariyle geçerlidir.
Yeterli RAM'iniz olmadığında ne olur?
Bilgisayarda açık olan işlemler bellek miktarını aştığında işletim sistemi daha az kullanılan bir uygulamayı geçici olarak sabit diske taşır. Bu uygulamaya geri döndüğünüzde RAM’in onunla çalışabilmesi için önce bu bilgileri alması gerekir. Bu da biraz zaman alır, performansta gecikmelere ve kayıplara neden olur. RAM'inizdeki gereksiz dağınıklığı düzenli olarak temizleyerek bilgisayarınızın daha hızlı ve daha iyi çalışmasını sağlayabilirsiniz. Bunu manuel olarak Görev Yöneticisi üzerinden yapabilirsiniz.
RAM türleri nedir?
Evet birden fazla RAM türü vardır. Diğer bilgisayar donanımı türlerinde olduğu gibi bilim adamları hız ve kapasiteyi arttırırken her zaman enerji tüketimini azaltmaya çalışıyorlar. RAM, bilgisayar tarihinin ilk günlerinden beri vardı ve ilk yıllarında RAM’e bir fiş takılması gerekiyordu. Günümüzde ise gücünü anakarttaki slotundan alıyor. Bu da bizlere bilgisayarların gelişiminin daha faydalı ve daha erişilebilir hale geldiğini gösteriyor.
1990'ların sonunda ve 2000'lerin başında kullanıcıların statik RAM (SRAM), Dinamik RAM (DRAM) veya Senkronize Dinamik RAM (SDRAM) seçenekleri vardı. Günümüzde ise en yaygın tür DDR-RAM'dir ve DDR2, DDR3, DDR4 ve DDR5 dahil olmak üzere çeşitli versiyonları vardır. DDR, çift bant veri hızı anlamına gelir. Ayrıca, aynı anda birden çok dosya aktarmanıza izin verir. Mevcut en yeni versiyon olan DDR4 RAM için veri işleme hızı saniyede yaklaşık 25 gigabayttır.
Ayrıca, DDR4 belleğin birden çok hız türü vardır. Varsayılan olarak bu bellekler yaklaşık olarak 2500 MHz'de çalışır. Mutlak maksimum performansı belleğinizden çıkarmak istiyorsanız daha yüksek saat hızına sahip RAM alabilirsiniz. Günümüzde 2133 MHz'den 5000 MHz'e kadar değişen bellek seçenekleri bulacaksınız. RAM'iniz ne kadar MHz'e sahipse o kadar hızlıdır. Ve gelişen teknolojiyle DDR5 performansı daha da arttırdığı için DDR4'ün yerini alacak. Yaklaşık 50 GB/sn hızlara erişim sağlayacak.
Ayrıca grafik kartınızda bulunan ve grafik verilerini yüklemek için kullanılan VRAM de vardır. VRAM Video RAM anlamına gelir ve Video Rastgele Erişim Belleği olarak da adlandırılır. VRAM normal bellekten bile daha hızlıdır. Ayrıca, daha yüksek bant genişliğine sahip GDDR5X veya HBM bellek türleri de bulunur.
RAM ve ROM farkı nedir?
Kulağa benzer gelse de RAM ROM'dan çok farklıdır. Read Only Memory yani Salt Okunur Bellek anlamına gelen ROM bir bilgisayarın okuyabildiği ancak yazamadığı bir bellek biçimidir. Böyle söylediğimizde anlamamış olabilirsiniz. Aslında müzik CD'leri veya DVD-ROM'lardan buna aşinayız. ROM'da veriler kalıcı olarak saklanır. RAM üzerinde çalıştığınız dosyaları geçici olarak depolayan geçici bellektir. ROM, bilgisayarınız için verileri kalıcı olarak saklayan kalıcı bellektir.
Kaç GB RAM yeterli?
Bir bilgisayarın RAM ihtiyacı, kullanım amacına ve diğer donanım bileşenlerinin performansına bağlıdır. Örneğin, normal bir ofis kullanıcısı için 8 GB RAM yeterli olabilirken, yoğun grafik işlemleri yapan bir tasarımcı veya video editörü için 16 GB veya daha fazla RAM gerekebilir. Ayrıca, RAM miktarı, kullanılan işletim sistemi ve programların gereksinimlerine göre değişebilir. Özetle, genel olarak 8 GB RAM, orta seviye kullanıcılar için yeterli olabilir, ancak daha yoğun iş yükleri için 16 GB veya daha fazlası gerekebilir.
RAM alırken dikkat edilmesi gereken noktalar nedir?
Yukarıda bahsedildiği gibi bugünün DDR4 RAM'leri 2133 ve 3000 MHz civarında çalışıyor. Oyuncular veya diğer zorlu işlemler gerçekleştiren bilgisayar kullanıcıları, programcılar veya medya editörleri gibi, 4800 MHz'e kadar spesifikasyonlara sahip yüksek saat hızına sahip belleklere bakmalılar. Ancak frekansları tek başına belirli bir faktör olarak düşünmemelisiniz. RAM’lerin her birinin zaman gecikmesi bulunur. Bu sayı ne kadar düşükse işlemler arasında daha az gecikme yaşanır. Bu sayede, performans o kadar yüksek olacaktır. Günümüzdeki mümkün olan en iyi performansı veren bellekler yaklaşık 15-18 CAS gecikme süresine sahip 4000 MHz civarındaki belleklerdir. Ayrıca, anakart nedir yazımıza da bakmanızı tavsiye ederiz.
