TV ve görüntü teknolojileri gün geçtikçe gelişiyor. Geçtiğimiz birkaç yılda CRT TV’lerden ince TV'lere geçişe şahit olduk. Plazmanın bir anda popülerleşmesini ve bir anda sönüşünü gördük. HD, Full HD ve Ultra HD kavramlarının hayatımızda nasıl yer edindiğine tanık olduk. 3D filmler, TV’ler, monitörler ve oyunlarla karşılaştık. Kavisli ekranlar da hayatımıza girdi. Gelişen teknoloji ile HDR kavramı da TV, fotoğraflar ve mobil cihazlar ile oldukça sık duyduğumuz terimlerden birisi oldu. Peki HDR nedir? İşte bu makalede sizlere HDR teknolojisi ile ilgili bir çok şeyi açıklığa kavuşturacağız.
HDR nedir?
HDR, “Yüksek Dinamik Aralık” anlamına gelir. Kısaltma size tanıdık gelmesi mümkün. Çünkü bazı kameralarda ve birçok akıllı telefonda fotoğraf çekerken rastladığımız bir özelliktir. HDR’nin amacı insan gözünün gördüğüne daha yakın bir görüntüyü yeniden yaratmaktır. Bu da genellikle açık ve koyu alanları veya renk aralığını dengelemek anlamına gelir. Mesela parlak bir gökyüzü nedeniyle gölgedeki ayrıntıları kaybetmemek için kameranızdaki HDR özelliğini kullanabilirsiniz.
TV'ler söz konusu olduğunda ise bu birkaç alanda ele alınmaktadır. Özellikle gün batımı gibi zorlu durumlarda daha geniş bir renk yelpazesi olan HDR yüksek parlaklık ile oldukça güzel sonuçlar vermesi mümkün. HDR tarafından sağlanan sonuçların daha fazla gerçekçilik ve derinlik sağladığı bir gerçek. HDR görsel bir şölen veriyor bizlere. Hem karanlıkta hem de çok parlak ışık noktasında uygun olur ve çok fazla ayrıntı ve renkle işlenir.
HDR teknik özellikleri nedir?
HDR daha geniş renk aralığını ve kontrastını sağlayan panel teknolojisini kullanır. Bu durum parlaklık ve aydınlatma ile çok ilgilidir. HDR içeriğini görüntülemek için HDR ile uyumlu bir ekrana sahip olmanız gerekiyor. Son yıllarda dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve telefonların çoğunda HDR özelliğini görmeye başladık. Televizyonlarda ise daha sık bu durum ile karşılaşıyoruz denilebilir.
Birçok HDR setinde, yaklaşık 1.000 nits veya daha yüksek parlaklık çıkışı verebilen panel sistemi bulunurken, standart TV'ler genellikle yalnızca 100 nits verir. Yani 100 nits Blu-ray ve standart TV’lerin belirtildiği seviyedir. Nits, parlaklığı ifade eder. HDR, artırılmış bir parlaklık aralığı ve daha geniş bir renk gamı kullanarak görselleri daha gerçekçi şekilde yeniden oluşturabilir.
Ancak bu mutlak parlaklıkla ilgili değildir. Panelden panele teknoloji farkı olduğundan dolayı nits değeri yüksek dahi olsa daha düşük değere sahip bir panelden daha az parlaklık verebilir. Bu nedenle bazı LCD üreticilerinin 1000 nits parlaklıktan bahsettiğini görseniz de OLED üreticileri 800 nits değerler söylüyor olabilir. Her ikisi de karanlık ve aydınlık ortamdaki geniş ışık aralığı sunduğundan HDR özelliğine sahip olabilir. Yani HDR LCD, LED veya OLED gibi panellerde bulunabilir.
HDR renk standartları nedir?
Renk gamı standartları söz konusu olduğunda HD TV'ler Rec olarak bilinen 8 bitlik bir video özelliği sunar. Bunlar 709 veya BT.709’dür. HDR, 10 bit veya 12 bit Rec'e kadar çıkabilir. 2020 veya BT.2020, daha yumuşak ton geçişleriyle 60 kat daha fazla renk kombinasyonunu temsil eder. Bu rakamlar kendi başlarına pek bir şey ifade etmiyor gibi durabilir. Esasında da öyledir. Sadece ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği) tarafından tanımlanan standartlar ile üretim yapan TV üreticilerinin BT.2020'ye uygun olduklarını söylediklerini sıklıkla duyabilirsiniz.
Bununla birlikte HDR, çözünürlüğe bağlı değildir. Yani HDR, geniş bir çözünürlük aralığında. Ancak küçük ekrana sahip telefonlar ve tabletlerde de olabileceği gibi Full HD TV'lerde de vardır.
Renk Gamı Nedir?
HDR nedir sorusunu yanıtlarken bahsetmemiz gereken bir soru daha. HDR'nin biraz daha kafa karıştırıcı hale geldiği yer bu kısmı diyebiliriz. Geniş renk gamı, ileri teknoloji TV'lerin sahip olduğu başka bir özelliktir. Işıktan ayrı olarak tanımlanan ve rengin aralığı ve değerine kromatiklik denir. Bunlar birbiriyle çeşitli şekillerde etkileşime giren, ancak yine de farklı olan iki ayrı değerdir.
Günümüzde çoğu TV, Rec.709 değerlerine ulaşması muhtemel. Ancak bu, gözün görebileceği fakat TV'lerin gösteremeyeceği çok fazla renk demektir. DCI-P3, dijital sinema için standart bir renk alanıdır ve çok daha geniştir. Rec.2020, 4K TV'ler için ideal renk alanıdır ve daha da geniştir.
HDR türleri nedir?
HDR oldukça evrensel bir tanım olsa da kendi içerisinde yeni teknolojiler barındırmaktadır. Bu nedenle birden fazla HDR standartları ile karşılaşmış olabilirsiniz.
Dolby Vision nedir?
Dolby Vision, Dolby'nin kendi HDR formatıdır. Bu özellik, içeriğinde dinamik meta verileri kullanır. Statik meta verileri sayesinde izlediğiniz içerik ne olursa olsun belirli parlaklık düzeylerini korur. Dinamik meta veriler, çok parlak veya çok karanlık sahneler arasında daha fazla ayrıntıyı koruyarak her sahneye ve hatta her kareye göre bu seviyeleri ayarlar. Bir TV'ye gözünüzün görebileceği parlaklığı sürekli ayarlaması konusunda yardımcı olur.
Dolby Vision, videonun nasıl yönetildiğine bağlı olarak mutlak değerlerle uğraşmak yerine ekranınızın özelliklerine göre ayarlanmış meta verileri de kullanır. TV'nizin özelliklerini göz önünde bulundurarak ayarlanan değerlere göre hangi ışık ve renk düzeylerinin kullanılacağını TV'nize söyleyeceği anlamına gelir. Potansiyel olarak HDR10'dan daha fazla ayrıntı göstermesi ve daha iyi olması mümkündür. Dolby Vision lisanslı bir standarttır ve HDR10 gibi açık kaynak lisanslı bir standart değildir.
HDR10 nedir?
HDR10, UHD Alliance tarafından uygulanan bir standarttır. Ayrıca tüm ekranlarda tutarlı olan statik meta veriler kullanır. Bu, HDR10 özelliğinin ekranda ne olursa olsun ışık ve renk seviyelerini mutlak değerlere ayarladığı anlamına gelir. Bu açık kaynak bir standarttır. Dolayısıyla herhangi bir içerik üreticisi veya dağıtıcısı bunu özgürce kullanması mümkün.
HDR10+ nedir?
HDR10+, Samsung tarafından geliştirilen bir standarttır. Dolby Vision gibi dinamik meta veriler ekleyerek HDR10 üzerine inşa edilmiştir. Her ekran için kişiselleştirilmiş meta veriler kullanmaz. Ancak yine de TV'ye her sahne veya kare için göstermesini söylediği ışık aralığını ayarlar. HDR10’a kıyasla daha iyi görüntü sağlaması mümkün. HDR10 gibi lisans gerektirmeyen açık kaynak bir standarttır.
Hybrid Log-Gama (HLG)
Yavaş yavaş HDR nedir rehberimizin sonuna gelirken, buna da değinelim. Hibrit Log-Gama (HLG), HDR10 veya Dolby Vision kadar yaygın değildir. BBC ve DirecTV yayınlarının dışında çok az içerik vardır diyebiliriz. Ancak bu standart HDR'yi çok daha yaygın olarak kullanılan hale getirmesi mümkün. Bunun nedeni yayıncıların HDR görüntü göndermek için kullanabilecekleri bir video formatı sağlamak için BBC ve Japonya'nın NHK'si tarafından geliştirilmiş olmasıdır. Teknik olarak çok daha evrenseldir.
Bunun yerine TV'lerin SDR içeriği için parlaklığı hesaplamak için kullandığı gama eğrisi ve HDR özellikli TV'lerin üretebileceği çok daha yüksek parlaklık seviyelerini hesaplamak için logaritmik bir eğrinin bir kombinasyonunu kullanır. Hybrid Log-Gama denmesinin sebebi de budur. HLG, SDR ve HDR TV'lerle çalışması mümkün. Çünkü meta verileri hiç kullanmaz. Yine de çok daha geniş bir ışık verisi yelpazesini verir. Her bir standart dinamik aralık üzerinde önemli iyileştirmeler olur. Ancak avantajları ve dezavantajları vardır.
HDR kullanılmalı mı?
HDR (High Dynamic Range) teknolojisi, görüntülerin daha canlı ve gerçekçi görünmesini sağlamak için kullanılan bir teknolojidir. Bunu kullanmanın yararları arasında daha doğru renkler, daha geniş bir renk gamı, daha yüksek kontrast ve daha fazla ayrıntı vardır. Ancak, HDR teknolojisinin her türlü kullanım için uygun olmaması da muhtemel. Örneğin, düşük kaliteli veya kötü aydınlatılmış kaynaklardan gelen içeriklerde HDR kullanımı gereksiz olabilir ve hatta yanıltıcı sonuçlar verebilir. Yani HDR kullanımı, kaynağın kalitesine, monitörün özelliklerine ve kişisel tercihlere bağlı olarak değişebilir.
HDR türlerinin farkları
HDR türlerinin farklarını özetleyelim. HDR10 ve Dolby Vision bol miktarda içeriğe ve uyumlu TV'ye sahip olan önemli standartlardır. Dolby Vision ise potansiyel olarak daha iyi bir görüntü sunar. Ancak lisanslı ve iş akışı tabanlı bir standart olduğu için HDR10'dan daha az yaygındır. HDR10+ ise açık kaynak bir standarttır. Ancak popülerleşmesi için daha fazla içeriğin mevcut olduğunu görmemiz gerekecek. HLG ise meta veri içermeyen doğası nedeniyle zamanla en evrensel standart haline gelmesi mümkün. Ancak yine de yaygınlaşması için HLG standartlarında izlenecek bazı şeyler bulmamız gerek. Ayrıca, UEFI nedir, anakart nedir ve RAM nedir yazılarımıza da bir bakın.
