Anakart nedir? Anakart ne işe yarar?

Alternatif olarak mb, mboard, mobo, mobd, ana devre kartı, düzlemsel kart, sistem kartı veya mantık kartı olarak da bilinen anakart, kişisel bilgisayar ve telefonların yaygınlaşması ile adından sık sık söz ettiriyor. Peki ya anakart nedir? İşte bu yazımızda sizlere anakartın ne olduğunu, ne gibi işlevlere sahip olduğu gibi temel bilgileri aktaracağız.

Anakarta genel bakış

Anakart, bir bilgisayarın işlemci (CPU), bellek (RAM), sabit sürücü ve video kartı gibi donanım bileşenleri arasında bağlantı kurmasını sağlar. Farklı tür ve boyutlardaki bilgisayarlara uyacak şekilde tasarlanmış birden çok anakart türü ve formu vardır. Her anakart türü, belirli işlemci ve bellek türleri ile çalışmak üzere tasarlanmıştır. Bu nedenle her anakart her işlemci ve bellek türüyle uyumlu çalışmayabilir. Ancak sabit diskler çoğunlukla evrenseldir. Türü veya markası ne olursa olsun anakartların çoğuyla uyumlu olarak çalışır.

Anakart nedir ve ne işe yarar?

Anakartların işlevini ve ne işe yaradığını kavrayabilmek için ağır bir teknik bilgi birikimi gerekmiyor. Bu rehberimizde oldukça basit bir anlatım ile kafanızdaki soru işaretlerine yanıt vereceğiz. Modern PC’lerin bu kritik bileşeni olan anakart, bilgisayarınızda önemli bir rol oynar. Ama bir anakart ne yapar? Doğru çalıştığından nasıl emin olabilirsiniz? Anakartı kendiniz değiştirmek mümkün mü? 

Bu parça ile ilgili bu ve benzeri sorularınıza yanıtı yazının devamında vereceğiz. Anakart bir devre kartıdır ve bilgisayar kasanıza baktığınızda onu görmek çok da zor değildir. CPU, RAM ve diğer tüm bilgisayar donanımlarına güç verir ve bileşenlerin iletişimine izin verir. Eğer anakartın görevlerini sıralayacak olursak:

• Güç kaynağından gelen gücü güç gerektiren bileşenlere dağıtır ve güç dağıtımı yapar.
• Anakartta bulunan BIOS sayesinde işlemlerin yürütülmesini sağlar.
• Diğer bileşenlerin birbiri ile iletişim kurmasını sağlar.
• Veri akışı sağlar.
• Bileşenler arasında uyum sağlayarak sistemden alınacak maksimum performansı size sunar. Bir bilgisayar parçası bir başka parça olmadan düzgün çalışmayabilir. Bu nedenle uyumlu olmaları gerekir.

Anakart nerede bulunur? 

Bilgisayar kasasının içinde bulunur. Bilgisayar parçalarının ve çevre birimlerinin çoğunun bağlandığı yerdir. Kule tipi bilgisayar kasalarında kapağı açtığınızda genellikle sol taraftadır. Büyük bir devre kartı olarak gözükür. Dizüstü bilgisayarlarda ise genellikle bilgisayarın arka kapağını açtığınızda gözükür. 

Anakart nasıl çalışır?

Bir bilgisayardaki ana baskılı devre kartı anlamı taşıyan anakart, diğer tüm parçaların bir bütün oluşturmak için takıldığı birincil devre parçasıdır. Yani anakart, bilgisayarın bileşenlerini bir noktada birbirine bağlayan ve birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayan ana omurgadır. Anakart olmadan CPU, GPU veya sabit sürücü gibi bilgisayar parçalarının hiçbiri etkileşime giremez. Bir bilgisayarın iyi çalışması için anakartın sağlam ve işlemlerini tam anlamıyla yerine getiriyor olması beklenir.

Anakart, üzerinde bulundurduğu parçalara güç vermekte önemli bir işleve sahiptir. Güç kaynağından aldığı gücü üzerinde takılı olan bileşenler ve çevre birimlerine dağıtılmasını sağlar. Kısaca anakart, hem güç dağıtımı yapar hem de bileşenler arasında iletişim kurulmasını sağlar. Anakartı insanlardaki omurgaya benzetirsek yanılmayız.

Anakart üzerinde bulunan ortak parçalar ve entegre çevre birimleri nedir?

Bilgisayarınızın içindeki parçalara göz gezdirdiğinizde anakart, üzerinde ve çevresinde çok sayıda metal ve soket bulunan bir düz karton veya plastik parçası gibi görünecek. Anakartın parçaları arasında güç ve veri konnektörleri, kapasitörler, ısı alıcılar ve fanlar bulunur. Yeni parçalar eklemek veya bir cihaza sabitlemek için vida delikleri de görebilirsiniz. Daha sonra başka bileşenlere de eklemek için mevcut olabilecek genişletme yuvalarını görebilirsiniz. Kablolarla veya doğrudan bağlanan parçalara genellikle anakart bileşenleri denir. Günümüzdeki anakartların çoğunda ortak olarak kullanılan bileşenler ise şunlardır:

• DVD ve CD-ROM gibi optik sürücüler
• Video kartları veya başka bir deyişle GPU'lar
• Ses kartları
• Sabit sürücüler (SSD veya HDD)
• İşlemciler (CPU)
• Bellek çubukları (RAM)

Eğer bu parçaları kullanan bir kullanıcıysanız, bilgisayarınız bu parçaları koordine edebilmesi için anakarta bağlıdır. Anakart olmadan hiçbir şey olması gerektiği gibi olmaz.

Şimdi de anakartlarda bulunan entegre çevre birimlerine göz atalım. Tümleşik devrelerin giderek azalan maliyetleri ve boyutları ile artık pek çok çevre birimini anakarta dahil etmek mümkün. Birçok fonksiyonu tek bir PCB üzerinde birleştirerek sistemin fiziksel boyutu ve toplam maliyeti düşürmesi mümkün. Anakarttan anakarta fark göstermekle beraber, anakartlarda bulunan entegre çevre bilirimleri ise genel hatları ile şu şekildedir:

• SATA sürücüleri ve eski PATA sürücüleri için disk denetleyicileri
• Tarihsel disket denetleyicisi
• VGA, DVI, HDMI, DisplayPort çıkışları ile 2D ve 3D grafikleri destekleyen entegre grafik birimi
• 8 kanallı 7.1 ses ve S/PDIF çıkışını destekleyen entegre ses kartı
• İnternet’e bağlanmak için Ethernet LAN ağ denetleyicisi
• USB denetleyicisi
• Kablosuz ağ arabirim denetleyicisi
• Bluetooth denetleyicisi
• Bilgisayar bileşenlerinin değerlerinin yazılım üzerinden izlenmesini sağlayan sıcaklık, voltaj ve fan hızı sensörleri

Anakart seçimi nasıl yapılır?

Başlangıçta bir form faktörü seçmeniz gerekir. ATX anakartlar, micro ATX anakartlar gibi yaygındır. Micro ATX anakartların boyutu daha küçüktür ve genişletme yuvalarının sayısı ATX anakartlara göre daha azdır. Yeni bir anakart satın alırken ve hangi boyutun kasanıza sığacağından emin değilseniz eski anakartınızı referans alın. Dahası, farklı boyutlarla karşılaştırmanız da mümkün olur. ATX anakartlar daha fazla genişletme yuvasına sahiptir ve genellikle ihtiyaçlara göre tercih edilir.

İşlemci ve anakart uyumu nedir?

Bir form faktörü seçtikten sonra bir işlemci soketi seçmeniz gerekir. Geçmişte kullanılan farklı soket türleri olmuştur. Ancak sadece üçü günümüzde geçerliliğini korumaktadır. Bunlar LGA, PGA ve BGA'dır. Intel LGA, AMD ise PGA soket kullanmaktadır. BGA soketlerin işlemcileri kalıcı olarak anakarta bağlıdır. Yani lehimlenmiştir. Bu nedenle işlemci modeli yükseltilemez. Bu uzun vadede bir dezavantajdır.

Anakartınızda ne tür bir sokete sahip olduğunuz hangi işlemciyi satın alabileceğinizi belirleyecektir. Bu nedenle önce hangi işlemciyi kullanmak istediğinizi düşünmeniz ardından da anakart tercihi yapmanız gerekecektir. Tabii modern ve güncel soket ve chipset türlerini bilmeniz bu durumda işe yarayacaktır. Günümüzde en önemli soket ve yonga setleri şunlardır:

Anakart ve kasa uyumu nedir?

Anakart ve kasa uyumu nedir diye soracak olursanız, bu anakartın form faktörü ile alakalı bir durumdur. Eğer kasanız en fazla micro ATX boyutunda bir anakart için uygunsa ve anakartınız ATX ise, anakartınızı kasanıza takamazsınız. Ama eğer kasanız ATX veya daha büyük anakart formlarını destekliyorsa hem micro ATX hem de ATX anakartları kasanızda kullanabilirsiniz.

Kısaca, kasanızın form faktörü aralığı ne kadar geniş ise sizin de kullanabileceğiniz anakart sayısı ve formu bir o kadar geniştir. Bu tamamiyle kasanıza bağlıdır. Kasanızın eski veya yeni gözüküyor olması bu durumda etki etmeyecektir. Burada önemli olan durum form faktörüdür ve kasanız ile anakartınızın form faktörü birbirine uyduğu müddetçe muhtemelen sorun yaşamayacaksınız.

Anakartımın bozulup bozulmadığını nasıl anlarım?

Tüm teknolojik şeylerde olduğu gibi, anakartlar da sonunda bozulur veya kullanılamaz hale gelir. Arızalı bir anakartın birçok belirtisi vardır ve bazıları şunlardır:

• Başlatılması uzun süren veya hiç başlatılamayan çevre birimleri
• Bilgisayar beklenmedik şekilde kapanıyor ise
• Bilgisayar hiç açılmıyor ise
• Bilgisayarınızdan gelen yanık veya kimyasal kokular var ise

Anakartınızdan kaynaklı olması mümkün. Tabi bu sorunlar başka sorunlar yüzünden de oluyor olması muhtemel. Sorunun anakartınızdan olduğunu düşünmeden önce sorunları tek tek gidermek en mantıklısıdır. Mesela bazı durumlarda BIOS'u sıfırlamak iyi bir tercih. Dahası, sizi masraftan kurtarması mümkün. Sorunların kaynağını doğru analiz etmek bu yüzden çok önemlidir.

Anakart nasıl değiştirilir?

Anakart nedir yazımızda cevaplamamız gereken bir soru daha. Bu parçanızı değiştirmeye başlamadan önce hangi amaç doğrultusunda değiştirmek istediğinizi önceden kararlaştırmanız gerekir. Mesela bir dizüstü bilgisayar anakartı değiştiriyor iseniz modelinize uygun bir anakart bulmanız gerekmesi mümkün. Dizüstü bilgisayarlarda genellikle sistem yükseltme işlemi pek yaygın değildir. Bu sebeple değiştirmek istiyorsanız muhtemelen anakartınız bozulmuştur. Dahası, aynı modeli bulmak zorunda kalmanız mümkün. Anakartların açılması veya sökülmesi dizüstü bilgisayarlarda son derece zor olması muhtemel.

Dizüstü bilgisayarlarda anakartlar dar bir alanda bulunduğu için anakarta zarar verme olasılığınız masaüstü bilgisayarlara oranla çok daha yüksektir. Ayrıca anakarttan daha fazlasını değiştirmeye de hazırlıklı olmanız gerekir. Yeni bir anakart aldığınızda eğer yeni nesile geçiş yapıyorsanız ve mevcutta işlemciniz ve bellekleriniz varsa uyumsuzluk problemi yaşayabilirsiniz. Hatta belki güç kaynağınızın bile yetersiz gelmesi mümkün. Dahası, bunu da değiştirmenizin gerekmesi muhtemel. Bu gibi durumlara karşı dikkatli olmalısınız ve anakartınızın uyumluluğunu kontrol etmelisiniz. Bu parçayı değiştirmek bütün parçaları söktüğünüzde oldukça basit bir işlemdir.

Anakart modeli nasıl öğrenilir?

Anakart nedir sorusunun cevabını vermek için, bunu da yanıtlamak gerek. Bu değiştirme işleminin masaüstü bilgisayarlarda yapılması genellikle daha kolaydır. Ancak acemi olanların bu işte tecrübeli olanlardan yardım alması daha iyi olması mümkün. Anakart marka ve model bilgilerinin nasıl bulunacağını bilmek sizin ve bilgisayar teknisyeniniz için yardımcı olması mümkün. Anakart marka ve model bilgilerini bulmak için şu adımları izlemelisiniz:

1. Windows+R tuşlarına basarak veya başlat menüsündeki arama kutusunu kullanarak "cmd" yazın ve komut istemini Windows'ta açın.
2. Komut istemi kutusu açıldığında şunu yazın: “wmic csproduct get name,identifyingnumber,uuid” yazın.
3. Gelen satırda anakartınızın modelini ve seri numarasını görebileceksiniz.

Artık anakartınızla uyumlu olması gereken herhangi bir bileşen için satın alma kararları vermek ve anakartınızı aynı modelle değiştirmek için anakart modelinizi öğrenmiş bulunmaktasınız.

Anakart bakımı nasıl olur?

Çoğu anakart, bakımlı olduklarını varsayarsak, bilgisayar parçalarının geri kalanından daha uzun ömürlüdür. Anakartınızın bakımını aktif olarak yapmak için hiçbir şey yapmanıza gerek yoktur. Ancak birçok kişi tarafından yapılan anakart kullanım hatalarının farkında olmak faydalı olması mümkün. Bir anakartı zamanından önce bozacak şeyler şunlardır:

• Genellikle yetersiz soğutma sistemleri ve fanlar nedeniyle yüksek ısı
• Dizüstü bilgisayarınızı düşürmek gibi çarpmalardan kaynaklanan hasarlar
• Dökülmelerden veya yanlış güç kablolarının kullanılmasından kaynaklanan elektrik hasarı
• Hatalı bağlantılar veya konnektör türleri

Anakartın ne önemi var?

Bilgisayarın temel bileşenlerinden biri olan anakart, diğer donanım bileşenlerinin bir araya gelmesini sağlar ve onların işbirliği yaparak çalışmasını mümkün kılar. İşlemci, bellek, depolama ve ekran kartı gibi bileşenler, anakart üzerindeki yuvalardadır. Buradan birbirleriyle iletişim kurarlar. Anakart, aynı zamanda bilgisayarın genel performansını da belirler. Güçlü bir anakart, yüksek performanslı bileşenleri destekleyebilir ve verimli bir şekilde çalışabilir. Bu nedenle, doğru seçilen bir anakart, bilgisayarın performansını artırabilir ve uzun vadeli kullanım için önemli bir yatırım olabilir.

Telefon ve tabletlerde anakart var mı?

Bunun cevabı kısaca, evet. Ancak telefon ve tabletlerde bulunan kartlara genellikle anakart yerine “mantık panosu” denir. Mantık kartı bir anakarta çok benzer ve aynı şekilde çalışır. Ancak, çoğu mantık kartında boyutları nedeniyle işlemci ve RAM gibi bileşenler kart üzerine lehimlenmiştir. Yani telefon ve tabletlerdeki işlemci ve RAM’ler kart üzerinde lehimlidir. Ve bu mantık kartlarında bilgisayar anakartları gibi yuva olmaz. Herhangi bir sistem yükseltmesi genellikle söz konusu değildir. Ayrıca, RAM nedir yazımıza da göz gezdirmenizi kesinlikle tavsiye ederiz.